Такой договор мы находим в 1338 году. Мы приведем его в подлиннике и переводе, так как он близко касается нашей страны и ясно обрисовывает ее положение и состоние за это время. (Договор этот помещен в Рус. Лив. актах Напьерского № LXXIII)
_____________________
Dat is de vrede den de mester van Lyflande unde de Konigh van letowen hebbet gemaket unde ludet in aldus danighen worden. Van der Ewestenmunde to Rheghte in den wegh de Ghodemine de konigh van lettowen berede tho der Nytevre Unde van der Ewestenmunde dwers over dune tho ener hofstedde se het uspalde, unde van denne Reghte tho eme dorp se da het scripayne. Bouen deme dorpe scal nen her dwers over den [161] wegh nogh in den wegh slan nogh van lettowen nogh van des inesters dude noch scrodere. Dit sind de vrede land, ymme lande tho lethowen balnike, kedray the nemeresyane. Vort mer scal de vrede gare van der Eweste up wente an der beke de ghe heten is de pedene unde van der beke wente an der olden vrede tho adzelen tho. In den vrede unde bouen den vrede shal nyn her, ut nogh yn sclan ofthe nyn scroder. Vort mer scal de Dune vrigh wesen eneme jeweliken kopmanne he sy christen, eder heyden up unde nedder tho varende also hoghe, also de dune gheyt unde aide beke da dar in gat boven der Fwesten. Vort sсal de dudeshe kopman varen abso wyde also de konigh der letowen ret over russen unde over lettowen sekerlyves und ghudes. Vort scal over van beyden syden der dune beneder der Ewesten nedderwart veligh wesen eneme jeweliken kopmanne also verne, als he mytener keygen werpen magh. Weret ok dat eyn unbevredet man in den vrede queme de scal wesen velig wonede he ok in deme vrede unde queme he ut deme vrede worde he ghe sclaghen dar ane scholde nenpart scult ane hebben neweder de mester, ofte konigh. Yort mer scal de kopman heben einen vrigen wegh de ghe heten is loyse wegh svan de dudeshe kopman kumt int land tho letowen ofte tho Ruslande so mag hy varen in dat lant vor dat he wil. Das gelick de rusche efte de (etowsche copman even he komt tho Ryge to magh he varen vor he wil in land to Lyflande also ferne, also de mester ret. Vortmer is dat de dudeshe copman ymme lande tho Letowen is queme tot eme eyn kersten de copman scal bliben bi sineme ghude velig men worde he ghe sclagen van deme here daren shulde de konigh nen schult ane hebben. Des gelick were dat eyn lettowish her thoghe int kerstene lande unde sclaghen se even copman he were rusche ofte letowen dar shulde de mester nene scult ane hebben. Vortmer worde eme dudeshe copman tho letoven efte to ruselande wat vorstolen dat scal men righten dar dat, schut weret ok dat dudeshe eme ruscen efte eme letowen wat vor stele des gelik scal men dat righten dat schut. Weret ok dat de dudeshe copman shelende worde under sik to letowen efte to ruscelande dat sholen se togheren wante to righe unde der scalmen dar righen. Desgheilik worden ruscen efte letowen shelende ludes mester lande under sik, dat cholen se togheren wente vor eren oversten. Vortmer worde de dudeshe shelende weder [162] letowen efte ruscen efte letowen wedder den den dudeshen dat scal men righten dar dat shut. Vlut eyn letowen efte rusce dar de vredelande tome kersten dome bringhet he gut mit syk unde wil de konig Sine hant dar up don dat gut eme anderen thohore dat gut schal men wedder gheuen. Des seifen ghelik vlut en man van den kershedome dar de fredelande tho letowen efte tho ruscende, bringet he gut mit sik unde wil mester efte lantmarshalk er haut dar up ton dat eme anderen dar: ghut schalmen wedder gheben. De selven ghelik vluten man van deme kerstendome vor de vredelande to letowen efte to rusce bringhet he gut mitsik unde wil mester efte landmarshalker hant dar up don eme anderen dat ghut hore dat gut scal men wedder geuen. Unde vlut eyn letowen efte eyn rusce dar de unbevredelaude tome kerstendome bringhet he ghut mit sik dat gut darf men night wedder geuen. Vortmer scalmen van beyden parten nene pandinghe don mer wil eyn lettowe efte rusce eme dudeshen scult geven umme olde saken, des seal heten von den gheuen dar he under besetenis. Des seluen ghelik seal don eyn dudeshe eyme letowen efte ruscen. [Затем идут заключительные фразы договора о целовании Креста и заключении мира на 10 лет от 1338 года с 24 Декабря.]
Перевод
Вот мир, заключенный местером Лифляндским и королем Литовским и гласит следующее: «от устья Евста по дороге, которую воевал Гедемин, К. Л. до Нитевры (замок в Лифляндии) и от устья Евста чрез Двину до двора, называемого Ушпальдой, и оттуда направо до деревни, называемой Срипайна. Вне этой дороги, ни чрез дорогу, ни по дороге, не должны проходить войска ни Литовские, ни люди Местера, ни крыжаки. Вот нейтральные местности в земле Литовской: Бальники, Кердайи, никому не принадлежащия. Далее нейтральная земля должна идти от Евста вверх до притока его, называемого Педене, и далее от притока до старого мира при Адзеле. В мирную полосу и из мирной полосы не должен выходить ни боец, ни крыжак. Далее Двина должна быть свободна для всякого купца, будь он язычник или христианин, и он может плавать так далеко, как идет Двина, и по всем ее притокам кроме Евста. Далее Немецкий купец может ездить так далеко, как властвует король Литовский над Руссами и Литовскими промышленниками и стражниками. Далее по обеим сторонам [163] Двины, ниже Евста, всякий купец должен иметь право выходить на берег так далеко, как может бросать копье. Если бы случилось, что не мирный человек зашел бы в нейтральную землю, то должен быть вне всякой опасности. Если бы он жил в ней и вышел бы из неяе, и его побьют на войне, то ни одна сторона не может иметь в том вины, ни местер, ни король. Далее купец должен иметь свободный проезд по пути, называемому Люцинским трактом, откуда он отправляется в землю Литовскую или Русь по желанию. Точно также Литовский или Русский купец, приехавши в Ригу, может из нее разъезжать так далеко, как только властвует Лифляндский местер. Если к Немецкому купцу в Литовской земле придет христианин, то купец не должен опасаться за свое имущество, а если его побьет Лифляндское войско, то король не должен отвечать за то. Точно также, если бы Литовское войско пришло в Христианскую землю и убило бы своего купца, будь он Русский или Литовец, то местр в том не должен иметь вины. Покража, как у Немца Литовцем, так у последнего Немцем должна быть судима на месте происшествия. Ссорящиеся должны отложить свой суд до возвращения их в свою землю. Если же ссорящиеся будут Немец и Литовец, то они судятся на месте ссоры. Если Немец или Литовец убежит чрез нейтральную полосу и принесет с собою имущество, а король пожелает наложить на это имущество свою руку, то имущество должно быть возвращено; точно также если Христианин убежит с имуществом чрез нейтральную полосу в Литву или Русь, а местер и ландмаршалик пожелают наложить руку, чтобы оно принадлежало другому, то такое имущество должно быть возвращено. А если Литовец или Русский убежит чрез немирную сторону в Немецкую землю и принесет с собою имущество, то такое имущество должно быть возвращено. Далее не требуется с обеих сторон никаких залогов. Если же Русский или Литовец хочет винить за старое дело, то он должен обратиться к тому, под чьею властью он жительствует, точно также должен сделать и Немец с Литовцем и Русским».
(пер. В. С. Лызлова)
Текст воспроизведен по изданию: История земли варяжской Руси и борьбы русского народа с латинской пропагандою в пределах ее. Вильна. 1883
© сетевая версия - Strori. 2024
© OCR - Karaiskender. 2024
© дизайн - Войтехович А. 2001